×
Klik in dit venster
op: http://beeldmeditaties.nl
om naar die site over te stappen.
Sluit het venster om te blijven.
Info afb. |
Vergilius (ook Fergal, Fearghal of Ferghil) van Salzburg osb, Oostenrijk; abt & bisschop; † 784.
Feest 24 september (tezamen met Rupert van Salzburg op de wijdingsdag van de kathedraal) & 24 (in het bisdom Klagenfurt-Gurk: tegelijk met Modestus) & † 27 november.
Vergilius moet rond 700 ergens in Ierland geboren zijn. Waarschijnlijk had hij zijn opvoeding ontvangen in het klooster Colbroney, waar Samthann († 739; feest 18 of 19 december) abdis was. Als jonge Ierse monnik was hij in gezelschap van twee medebroeders, Dobdagrec en Sidonius, op pelgrimstocht gegaan. Datt behoorde indertijd tot hun spiritualiteit van het vreemdelingschap.
Twee jaar lang bracht Vergilius door in een zogeheten Schottenklooster op het vasteland. Schottenkloosters waren pleisterplaatsen voor de rondtrekkende Ierse monniken. Ze dienden als vormingscentra van wetenschap en studie. Ze hadden dan ook de warme steun van de vorst, Pepijn de Korte, de vader van de latere Karel de Grote. Met waarderende brieven van aanbeveling werd Vergilius door Pepijn in 743 naar hertog Odilo van Beieren doorverwezen. Van Odilo kreeg hij de opdracht het werk van de beroemde bisschop Rupert († 717; feest 27 maart) voort te zetten. Deze had voortvarend de geloofsverkondiging in die streken op poten gezet. Tezamen met Dobdagrec begon hij aan het karwei. Sidonius was intussen abt geworden van klooster Chiemsee; later vinden we hem terug als bisschop van de Zuid-Duitse stad Passau.
Vergilius gaf leiding aan de verbreiding van het evangelie zonder zelf bisschop te zijn; hij was door Odilo benoemd tot abt van het St-Petrusklooster in Salzburg. Hij stichtte kloosters, kerken en scholen. Wijdingen en alle andere handelingen waarvoor een bisschop vereist was, liet hij verrichten door een Ierse monnik uit zijn kloostergemeenschap, die ooit de bisschopswijding had ontvangen. In Ierland was het heel gewoon dat er bisschoppen waren onder de monniken van een klooster. Ondanks hun hoge positie in de rangorde van de kerk, waren zij als monnik gehoorzaamheid verschuldigd aan de abt.
De grote geloofsverkondiger van Duitsland, Bonifatius († 754; feest 5 juni), had moeite met deze constructie. Waarschijnlijk was het hem te Keltisch. Ook hij was afkomstig van de overkant van het Kanaal: hij kwam uit Crediton in Zuid-Engeland. Maar hij was in hart en nieren verbonden met Rome. Zo'n honderd jaar eerder - in 664 - hadden de Keltische monnniken zich op de synode van Whitby aangesloten bij de Romeinse gebruiken. Tot dan toe hadden de Keltische monniken een afwijkende tonsuur en - wat veel erger was - een afwijkende berekening voor de Paasdatum gehad. Met veel moeite waren de partijen tot elkaar gekomen en hadden de Ieren zich gevoegd naar de Romeinse gebruiken. Maar Bonifatius verdacht Vergilius ervan dat hij in zijn hart nog steeds een aanhanger was van die Keltische afwijkingen. Bovendien had de grote apostel van Duitsland in een dispuut over de geldigheid van de doop van de paus ongelijk gekregen. Bonifatius had zich namelijk afgevraagd, of een doop wel geldig genoemd kon worden als een priester uit gebrek aan eerbied of kennis de Latijnse tekst hopeloos had verhaspeld. Vergilius en Sidonius waren van mening geweest dat het hier alleen maar ging om een taalprobleem zonder dat het eigenlijke mysterie geweld werd aangedaan. Bonifatius was het er niet mee eens geweest, en had de kwestie voorgelegd aan paus Zacharias († 752; feest 22 maart). Deze had de Ieren gelijk gegeven. Naast dit alles was Bonifatius waarschijnlijk geïrriteerd door het feit dat hertog Odilo Vergilius' abtsbenoeming aan zich getrokken had, waar hij, Bonifatius, nog diens voorganger Johannes had aangewezen.
De verwijdering werd nog groter door het feit dat Vergilius, die in de toenmalige wetenschappelijke kringen met bewondering 'De Geometer' werd genoemd, bleek te verkondigen dat volgens hem de aarde de vorm van een ronde bol moest hebben. Hij schreef er zelfs ongeruste brieven over naar de paus. Wat Vergilius nu precies leerde, komen we alleen maar te weten uit de brieven van paus Zacharias. Die schreef aan de abt van St-Peter te Salzburg dat hij zijn eigen en andermans zielenheil in gevaar bracht, als hij niet ophield met zijn twijfelachtige, kosmologische speculaties. Te oordelen naar Zacharias' weergave van Vergilius' gedachtegoed scheen deze niet alleen te veronderstellen dat de aarde een bol was, maar ook dat er beneden ons nog een andere wereld bestond met andere mensen, een andere zon en een andere maan. Het is niet duidelijk of hij daarmee onze tegenvoeters aan de andere kant van de wereldbol bedoelde, of dat hij een gekerstende versie aanhing van de geheimzinnige Keltische sprookjes- en geestenwereld.
Toch kwam het niet tot concrete maatregelen tegen Vergilius. Bij dit alles mogen we niet vergeten dat Bonifatius nog aan de wieg had gestaan van het bisdom Salzburg; het ging hem dus ter harte. In 739 - dus vier jaar voor Vergilius' aantreden - had hij Beieren opgedeeld in de bisdommen Salzburg, Freising, Regensburg en Passau. Bovendien had hij er zorg voor dat de nieuwe leer van Christus op de goede manier onder de mensen zou worden gebracht. Er was in het verleden al genoeg kwaad gedaan door afwijkende leerstellingen.
De situatie nam een onverwachte wending door Bonifatius' gewelddadige dood bij het Friese Dokkum in 754. Een jaar erna liet Vergilius zich tot bisschop van Salzburg wijden. Toen hertog Tassilo van Beieren ten gevolge van allerhande schermutselingen Karintië (of Kärnten) bij zijn grondgebied had getrokken, begon Vergilius tezamen met koorbisschop Modestus († ca 772; feest 3 december) aan de kerstening van dit gebied. Dat moet rond 750 geweest zijn. Hierdoor draagt hij ook de eretitel 'Apostel van Karintië'.
In 774 was er onder Vergilius’ leiding in Beieren een bisschoppenconferentie. Bij die gelegenheid werd voor het eerst met evenzoveel woorden onderstreept dat het stichten van scholen een uitstekends middel was om de christelijke cultuur te verspreiden. Daar zal Vergilius' invloed wel niet vreemd aan geweest zijn. Op 24 september van datzelfde jaar wijdde hij de eerste kathedrale kerk van Salzburg in. Tegelijkertijd werden de relieken van zijn voorganger Rupert en diens beide gezellen Chuniald en Gislar met plechtig vertoon bijgezet. In de tijd erna liet hij ook de relieken van beroemde overzeese heiligen naar Salzburg overbrengen als Bridget van Ierland en zijn eigen abdis van vroeger Samthann.
Zijn leven lang heeft hij in contact gestaan met zijn vaderland. Het klooster van St-Peter onderhield een gebedsband met het beroemde klooster op het Schotse eilandje Iona.
Verering & Cultuur
Op 16 februari 1181 stootten werklieden tijdens de nieuwbouw van de kathedraal op een kleine ommuurde, geheel vergeten crypte. De ruimte bevatte de kist met het stoffelijk overschot van Vergilius. Op zijn sarcofaag trof men nog een afbeelding in goud van de bisschop aan. Vergilius werd in 1232 door paus Gregorius IX († 1241) heilig verklaard. Daarmee is hij een van de weinige Keltische heiligen aan wie deze kerkelijke eer officieel te beurt valt. Tezamen met Rupert rusten zijn relieken in het hoogaltaar van de kathedrale kerk.
Hij wordt afgebeeld als bisschop (mijter, tabberd, staf) met een kerkmodel in de hand; soms met geldbuidel of aardbol.
Hij is patroon van het bisdom Salzburg en van de kinderen; zijn voorspraak wordt in geroepen bij een moeilijke geboorte. Een van de katholieke studentenverenigingen van de Technische Universiteit te Delft koos hem als haar patroon (Sint-Virgiel) vanwege zijn technische intelligentie die zich uitte in het feit dat hij had berekend dat een aarde een bol moest zijn.
© A. van den Akker s.j. / A.W. Gerritsen